● انواع جينسينگ
اين گياه در زمره گياهان بومي مناطق شرقي آسيا و شمال آمريكا به شمار مي آيد و ريشه آن به عنوان دارويي اساطيري، بيش از هزاران سال است كه در ميان مردم كشورهاي چين، كره، تايلند، ويتنام، منچوري و نيز در بين سرخپوستان امريكايي مورد مصرف قرار مي گيرد.
جين سينگ گياهي نيرو بخش بوده و در حفظ سلامتي و هماهنگي فعاليت هاي اساسي و حياتي بدن نقش به سزايي دارد.
اين گياه قرن هاست كه به منظور بهبود عملكرد حافظه، كاهش استرس، درمان ناتواني، سستي و ساير علائم ناشي از فرسودگي و افزايش سن و همچنين براي افزايش طول عمر افراد مورد استفاده قرار مي گيرد.
اين گياه در دوران گذشته از چنان ارزش والايي در شرق برخوردار بود كه به عنوان مثال در چين تنها امپراطوران حق جمع آوري و نگهداري ريشه هاي آن را داشتند و در دوران هاي بعد نيز به عنوان جزيي جدايي ناپذير از وعده غذايي پادشاهان و امپراطوران به منظور افزايش قواي جسماني، ذهني، و به عنوان اكسير جواني و شادابي جايگاه خود را همچنان حفظ نمود.
جينسينگ را به عنوان يك عامل پيشگيري كننده و نيز ” اعاده كننده و كارا“ به منظور افزايش ظرفيت جسماني و ذهني و رواني تأئيد كرده و نقش به سزاي آن را به منظور كمك در بهبود عوارضي چون ضعف، ناتواني، از دست دادن تمركز در طول دوره نقاهت مورد توجه قرار داده است. WHO) 1999)
از ساير خواص جينسينگ مي توان به موارد زير اشاره كرد. 
1- گشايش ذهن
2- افزايش قدرت جسماني ( نيرومند تر ساختن بدن)
3- بهبود فعاليت حافظه
4- افزايش شادابي و نشاط (به عنوان محرك)
5- افزايش قدرت تحمل و پايداري
6- از بين بردن استرس ها
7- مقابله با پيري و فرسودگي ( عوارض ناشي از افزايش سن)
8- بالا بردن قدرت دفاعي بدن در برابر بيماري ها ( امراض)
9- تقويت سيستم ايمني بدن
10- تنظيم سوخت و ساز و متابوليسم بدن
11- جلوگيري از سردرد
12- درمان بيخوابي و بد خوابي
13- كاهش اثرات منفي ناشي از يائسگي ( تأثيرات تعديل كننده بر عوارض ناشي از يائسگي در خانم ها)
14- بر طرف ساختن يا بهبود مشكلات جنسي در هر دو جنس
15- رفع خستگي، ضعف و بي حالي
16- افزايش قدرت و توان سيستم قلبي و عروقي
17- تنظيم فشار خون ( كاهش دهنده فشار خون در صورت بالا بودن آن و افزايش دهنده فشار خون در صورت پايين بودن آن)
18- تنظيم سطح قند خون بدن ( مشابه بالا)
لازم به ذكر است كه خواص بر شمرده شده قطعاً در ريشه اين گياه وجود دارد و دليل آن به وجود تركيباتي خاص كه از مهمترين آن ها مي توان به دسته اي از تركيبات به نام ginsenoside مي توان اشاره كرد كه بعداً مفصلاً به توضيح آن خواهيم پرداخت. باز مي گردد هر چه ريشه اين گياه مسن تر شود تجمعginsnoside ها نيز افزايش مي يابد و بدين ترتيب با افزايش تدريجي سن گياه خواص درماني و دارويي ريشه آن نيز افزايش مي يابد. ريشه جينسينگ مي تواند بيشتر از صد ها سال زندگي كند. ولي بتدريج تغييراتي در ساختار آن حاصل مي گردد.
اين گياه در حدود سال چهارم از زندگي خود شروع به گل دادن مي كند و پس از سپري كردن حدواً 4 تا 6 سال از عمر خود، ريشه اش، به بلوغ مي رسد جالب اين كه اهميت اين گياهان در چين تا به حدي است كه صادرات بذر اين گياه ممنوع است و از گياهان تحت حفاظت در اين سرزمين به شمار مي آيند. همچنين در كشور روسيه كندن گونه هايي وحشي اين گياهان غير قانوني ست و در صورت تخلف شرايط خاص خود را دارا مي باشد.
ريشه اين گياهان از چنان جايگاهي در ميان بوميان چيني و درطب سنتي آن دوران بر خوردار بوده اند كه اطباي كهن، از آن به عنوان جزيي لاينفك در همه نسخه هاي تجويزي خود استفاده مي كردند و آن را در درمان هر نوع بيماري مفيد مي دانستند،اين چنين بود كه ريشه هاي آماده شده اين گياه ( پس از طي مراحل تكميلي) توسط خود بيمار به منظور بازيابي سلامت گذشته و از دست رفته و يا توسط افراد سالم براي دستيابي و بهره مندي از خواص بي نظير و شگفت آور اين گياه جويده مي شدند.
شواهد بدست آمده حاكي از آن است كه اين گياهان براي از ميان بردن آثار ناشي از خستگي و ضعفِ قواي ذهني و جسمي موارد استفاده فراواني دارند و نيز براي درمان بيماراني كه از دردهايي در ناحيه سينه شكايت داشتند ( بيماري هاي ريوي) نيز پيشنهاد مي شوند همچنين اين گياه قادر به از بين بردن تومورها و افزايش طول مدت زندگي افراد مي گردد. مطلب قابل ذكر اينكه با وجود تمام آن چه در مورد خواص درماني اين گياه گفته شد، اين دارو عمدتاً نقش حفاظتي و پيشگيري كننده داشته و كمتر به عنوان علاج قطعي و سريع ( فوري) در درمان بيماري ها به كار گرفته مي شود و در صورت استفاده مرتب ونسبتاً طولاني مدت قادر به افزايش قواي جسماني و ذهني، شادابي و طول عمر مي گردد.
جينسينگ در دسته گياهان همه ساله و دائمي قرار مي گيرد. بسيار كند رشد بوده و به سال ها وقت براي بلوغ خود نيازمند است. ريشه اي بزرگ و گوشتي داشته و طول آن بهcm 7-5 مي رسد. ضخامت ريشه در حدود cm5/2-1 مي باشد و بخش اصلي آن حالتي دوكي شكل و معمولاً 2 شاخه در انتها را به خود مي گيرد. معمولاً ريشه چه هاي كوچكي نيز از اطراف آن به سمت خارج رشد مي كنند. ريشه اين گياهان در بين دوران 3 تا10 سالگي گياه قابل برداشت است و در صورت گذشت ساليان بسيار دراز به تدريج فرسوده شده و تغيير شكل مي دهد و مي تواند منفذدار و چوبي شود.
محدوده رنگي در بين ريشه اين گياه از زرد بسيار كم رنگ مايل به سفيد تا خرمايي و قهوه اي در انواع آمريكايي آن است. اين گياه به نوبه خود بسيار زيبا و جذاب بوده داراي ساقه اي بر افراشته با ارتفاعي كه مي تواند به يك فوت نيز برسد و برگ هاي سبز رنگ با كناره هاي مضرس، ميوه اي مشابه به تمشك يا شاتوت با تجمع خوشه اي مشابه، به رنگ قرمز روشن در لابلاي برگ هاي نسبتاً پهن و زيباي آن خود نمايي مي كند كه همه اين ها ظاهري بسيار دوست داشتني به اين گياه سودمند بخشيده اند. البته تا كنون استفاده عمده تنها از ريشه اين گياه صورت گرفته است و ساير بخش هاي آن مصارف دارويي ندارند.
اگر چه جينسينگ بيش از 4000 سال است كه مورد استفاده قرار مي گيرد و نام آن به عنوان ارزنده ترين و محبوب ترين گياه در ميان نوشته هاي بدست آمده از 2000 سال پيش در چين قابل رويت مي باشد، اولين بار توسط يك گياه شناس به نام Collinson در سال 1740به جامعه علمي انگليس شناسانده شد.
گذشته از آن استفاده جينسينگ به صورت مدرن تر از قرن 19 همزمان با ارائه مقاله اي از جانب يك كشيش آغاز شد. او كه به عنوان مبلغي مذهبي پا به سرزمين چين نهاده بود پس از آشنايي با فوايد اين گياه اعجاب آور مقاله اي در مورد خواص درماني آن با عنوان ” شرحي در باره گياهي تاتاري با عنوان جينسينگ “ منتشر ساخت كه نقش بسزايي را در شناساندن اين گياه به مردمان ديگر كشورها ايفا كرد.
نام جينسينگ به طيف وسيع و نسبتا ًمتمايزي از گونه هايي با ظاهري متفاوت و خواص درماني نسبتاً گوناگون كه چگونگي پرورش واقليم زيست آن ها نيز تا حدي با يكديگر فرق مي كند، اطلاق مي شود ولي به طور كلي همه اين گياهان در خانواده اي با نام Araliaceae) ) جا مي گيرند. حال در اينجا براي آن كه در يابيم كداميك از اين گياهان را مي توان به عنوان جينسينگ حقيقي بر شمرد به ذكر پاره اي از خواص تعدادي از معروفترين انواع اين گياهان مي پردازيم. – جينسينگ آسيايي (panax ginsing): كه معمولاً با نام جينسينگ چيني يا كره اي معروف است. اين جينسينگ به عنوان نمونه حقيقي جينسينگ با دارا بودن بيشترين خواص دارويي معرفي شده است. جالب است بدانيم كه نام اين جنس به معناي علاج كننده عام يا شفاي همه بيماري مي باشد. خود اين نام به تنهايي در بر گيرنده بسياري از توضيحات در مورد خواص فراوان و شگفت آور اين گياه است. در واقع هيچ گياهي را نمي توان يافت كه تا بدين حد به نامش نزديك شده باشد. اين نوع از جينسينگ مرغوبترين و بهترين نوع جينسينگ محسوب شده و كشت آن به صورت سنتي در كره صورت مي گيرد. اين گياه به علت خواص و توان درماني بالايي كه دارد بسيار مورد توجه است و علاوه بر كره در كشورهاي ديگري از جمله چين، ژاپن، و بسياري ديگر از كشورهاي آسيايي قابل پرورش و كشت مي باشد.
مطلب ديگر اينكه ريشه اين گياه با نام جين – چن (jin-chen) در ميان بوميان چيني معروف است كه اين واژه به معناي آدم نما ( شبيه آدم) بوده و وجه تسميه آن به علت شباهت خاص شكل ظاهري ريشه اين گياهان با هيأت يك انسان است.
- جينسينگ آمريكايي (panax quinquefolius) : اين گياه نسبت به مشابه چيني خود كوچكتر است و در بخش هاي شمالي آمريكا رشد مي كند. جينسينگ آمريكايي توسط سرخپوستان ( مردمان بومي آن مناطق) به منظور درمان بسياري از بيماري ها مورد استفاده قرار مي گيرد. اين گياه داراي لعاب ( شيره اي ) مشابه شيره گياه شيرين بيان مي باشد كه علاوه بر مواد شيرين موجود در آن برخي مواقع با مقاديري مواد تلخ و نيز انواعي از تركيبات معطر همراه مي باشد. اين شيره مي تواند بوي ملايمي داشته باشد يا اصلاً بويي نداشته ياشد. موضوع قابل ذكر ديگر در مورد اين گياه آن است كه اين گياه با استقبال بسيار خوبي در آسيا مواجه شده به طوريكه امروزه بيش از 85% جينسينگ كشت داده شده در آمريكا به بازارهاي آسيايي صادر مي گردند. جالب است بدانيدكه هر بوته از اين ريشه ها در سال 1748 به ازاي ا دلار در آمريكا و 5 دلار در چين بفروش مي رسيده ، كه اين خود بيان كننده ارزش بسيار زيادي است كه بازرگانان چيني براي اين گياه قايل مي شدند. اخيراًً كشت اين گياه به صورت انبوه در كانادا نيز رواج يافته است. – جينسينگ ژاپني ( panax japonicus) : اين نوع جينسينگ از نظر محتويات فعال مشابه جينسينگ چيني بوده و لي با ميزاني بسيار كمتر. – جينسينگ سيبري (Eleutherococcus senticosus) *: اين نوع جينسينگ را نمي توان در رده جينسينگ حقيقي به حساب آورد. اين نوع از جينسينگ به عنوان جينسينگ ارزان قيمت و با كيفيت دارويي پايين به فروش مي رسد. – سَنچي جينسينگ(1)(panax notoginseng) يا (panax pseudo ginseng) : اين نوع جينسينگ، كاذب نيز خوانده مي شود و كاملاً با (panax ginseng) كه همان جينسينگ چيني است از نظر قدرت عمل فوايد دارويي و درماني و از نظر موارد استفاده متفاوت است. از جمله موارد درماني كه از اين گياه استفاده مي شود، مي توان به موقف كردن خونريزي و تسكين درد اشاره كرد.
- جينسينگ هيماليايي (panax pseudoginseng subspecies himalaicus) : خواص درماني و دارويي اين نوع جينسينگ در مقايسه با (panax ginseng) بسيار كمتر بوده و هيماليايي ها از آن در درمان كم اشتهايي و موارد سؤهاضمه بهره مي گيرند. – دارف جينسينگ(2) (panax trifolius) : از انواع نادر جينسينگ آمريكايي به شمار مي آيد و سرخپوستان آمريكايي معمولاً از آن در درمان سردرد، سرفه، سوء هاضمه و … بهره مي گيرند.
بررسي هاي شيميايي و داروشناسي بر روي اين گياه نشان داده است كه جزء اصلي و ماده شيميايي فعال در Panax ginseng ، ماده اي با عنوان جينسينو سايد است.
ريشه اين گياهان حاوي 2 تا 3 درصد از اين مواد مي باشد و تا كنون حدود 30 نوع مختلف آن از ريشه اين گياهان تخليص شده و مورد بررسي قرار گرفته است. قابل ذكر آن كه فعاليت دارويي هريك از اين جينسينوسايدها مي تواند به تنهايي در تفبل با جينسينوسايد ديگر قرار بگيرد.( به صورت مخالف هم عمل كنند)
براي مثال، دو جينسينوسايد Rb1 و Rg1 را مي توان مورد بررسي قرار داد: يكي از آن ها به عنوان عامل بازدارنده و ديگري در نقش عاملي فعال ساز بر سيستم عصبي تاثيرگذار مي باشند. چنين تاثيرات متمايز و متقابلي مي تواند موجب فراهم آوردن خواص خارق العاده و گوناگون دارويي و درماني در گياه جينسينگ باشد؛ خواصي كه در تنظيم و ايجاد هماهنگي در ارگان هاي مختلف بدن مي توانند نقش موثري داشته باشند.
” پنسين “ نيز تركيب ديگري است كه در جينسينگ يافت شده و موجب كاهش قند خون مي شود و تركيبي مشابه انسولين دارد.
ساليسيلات اسيد و انيليك اسيد موجود در جينسينگ عامل خواص آنتي اكسيدان در اين گياه بوده و مي توان از آن براي مقابله با فرسودگي سود جست.
علاوه بر آن چه ذكر شد، جينسينگ داراي تركيباتي مشابه هورمون ها و پايين آورنده هاي كلسترول خون است. ريشه اين گياه مي تواند موجب اتساع عروق گشته و خواصي چون ضد افسردگي و ضد اضطراب را به دنبال داشته باشد.
عصاره جينسينگ و جينسينوسايد هاي موجود در آن موجب افزايش قدرت حافظه و يادگيري شده و نيروي جسماني را بالا مي برد. مصرف اين گياه، باعث مقاومت در برابر بيماري ها و عفونت ها شده و افزايش متابوليسم و كاهش تري گليسريدها را در صورت بالا بودن HDL خون به دنبال دارد.
تركيبات استروييدي موجود در جينسينگ همچون (Panaxtriol) شباهت زيادي با استروييد هاي آنابوليك طبيعي بدن داشته و از اين رو مصرف اين گياه را براي قهرمانان و ورزشكاران ( بدنسازي) ايده آل مي سازد. بهتر است مصرف اين گياه در طول دوران بارداري متوقف شود.
اخيرا كشف شده است كه ژرمانيوم موجود در ريشه جينسينگ داراي اثرات قوي دي هيدروژني است و از اين روبراي فعاليت هاي اصلي بدن و ارگان هاي آن مثل كبد، مفيد مي باشد.
ميزان مورد استفاده : 1 الي 5 گرم از ريشه جينسينگ به صورت روزانه براي بيش از ماه توصيه مي شود.
تا كنون عوارض جانبي شناخته شده اي براي مصرف اين چنيني اين گياه گزارش نشده است.
طريقه مصرف جينسينگ
ريشه خشك شده اين گياه سال هاست كه مورد استفاده خوراكي افراد قرار مي گيرد. اين ريشه خشك شده
مي تواند به تنهايي به صورت دم كرده ( جوشانده و چاي ) يا به عنوان بخشي از يك نوشيدني دم شده گياهي همراه با ساير گياهان و يا حتي به صورت افزودني به سوپ يا به شكل قرص مورد مصرف قرار بگيرد. اما رايج ترين شكل استفاده از آن، به صورت دم كرده و چاي يا به صورت عصاره ( شيره ) مي باشد.
هم چنين ريشه خشك شده اين گياه مي تواند به تنهايي يا همراه با ساير مواد غذايي چون عسل، مورد استفاده
قرار گيرد. پودر ريشه اين گياه را مي توان به ساير غذاها اضافه كرده يا به صورت كپسول هايي درآورد و در طول روز از آن ها استفاده كرد. تهيه چاي جينسينگ:
براي تهيه چاي جينسينگ، ميزان مناسبي آب را بجوشانيد و ترجيحا اين كار را در ظروف غير فلزي همچون قوري هاي لعابي يا چيني انجام دهيد. مقداري از ريشه خشك شده را به آن اضافه كنيد ( در حدود 3-1 گرم ) سپس شعله را كم كرده و اجازه دهيد تا به مدت 20 تا 30 دقيقه بجوشد. در صورت تمايل مي توانيد بيشتر از اين مدت نيز آن را بجوشانيد تا جايي كه آب به نصف مقدار اوليه اش برسد.
حال صبر كنيد تا چاي كمي سرد شده و دماي آن به دماي اتاق برسد. ( اين توصيه اي است كه در طب سنتي چين به آن اشاره شده و پيشنهاد شده است كه چاي با حرارت ولرم و ملايم نوشيده شود) بهتر است كه در روز، 1 يا 2 فنجان از اين چاي بنوشيد. چاي را مي توان براي هفته ها در يخچال نگهداري كرد و براي استفاده مجدد، بر روي گاز يا ماكروويو به حرارت مطلوب رساند.
ريشه ها را مي توان به صورت قطعه قطعه استفاده كرد. توجه شود كه ريشه ها در هنگام تهيه چاي و نيز تا پايان مرحله خنك شدن بايد در داخل قوري باقي بمانند.
روش دم كردن ريشه كمك مي كند تا ريشه نرم و قابل استفاده شود. علاوه بر اين مي توان با قرار دادن تعدادي از آن ها در ماكروويو نرم و قابل برش شان كرد. دقت كنيد كه ريشه ها هنگام گرم كردن، نسوزند. مي توانيد آن ها را به تنهايي يا همراه عسل ميل كنيد.
ميزان 1 تا 2 گرم پودر جينسينگ خالص و مرغوب ( با كيفيت عالي ) در روز توصيه شده است. يا اين كه قطعه اي از ريشه آن را به اندازه يك سكه، مورد استفاده قرار دهيد.
سرخپوستان در هنگام طي مسافت هاي طولاني، اين ريشه ها را براي رفع گرسنگي مي جوند و به اين ترتيب از خواص سرشار آن نيز بهره مند مي شوند.
معمولا توصيه مي شود كه از خود ريشه جينسينگ يا شيره آن به جاي خريداري كپسول يا چاي هاي بسته بندي شده آن استفاده شود چرا كه خريداري ريشه تضمين بر كيفيت چيزي است كه در اختيار داريد در صورتي كه بسياري از كپسول هاي جينسينگي كه اكنون در بازار يافت مي شوند حاوي جينسينگ خالص نبوده و حتي ممكن است مقادير بسيار نا چيزي جينسينگ داشته باشند. همچنين آن دسته از كپسول هايي هم كه با اطمينان حاوي جينسينگ هستند معمولادر دسته اي جاي مي گيرند كه در تهيه آن ها از ريشه چه ها و ريشه هاي جوان استفاده شده است و بنابراين خواص چنداني نخواهند داشت. همچنين عصاره جينسينگ نيز از موارد بسيار متداول كاربردي آن در چين مي باشد كه در تهيه آن از كل ريشه به جاي جداسازي بخش ها ويا تركيبات خاصي ازآن مورد استفاده قرار مي گيرد ( در واقع همه تركيبات كل ريشه در عصاره آن نيز يافت مي شود).
اين عصاره بصورت چكيده اي كامل در مقابل آن چيزي است كه غربيان معمولاً از تقطير و عرق گيري گياهان دارويي به دست مي آورند و بسيار كاراتر مي باشد، چرا كه با عمليات تقطير و به نحوي خالص سازي و حذف برخي تركيبات كه ممكن است ناشناخته بوده و در نحوه عمل ساير تركيبات نقش داشته باشند تا حدي از خواص اصلي گياه كاسته خواهد شد در صورتي كه در اين جا اين شيره و عصاره حاوي همه تركيبات موجود در ريشه اصلي بوده و بنابراين قادر است تا با بهترين توان، عمكردهاي خود را به انجام برساند.
تفاوت جينسينگ قرمز و سفيد:
در هنگام برداشت جينسينگ به طور طبيعي سفيد رنگ بوده و بر اساس اعمال روش هاي بعدي كه در طي آن جينسينگ خشك مي شود، رنگ بعدي آن حاصل مي گردد.
در دوران باستان جينسينگ قرمز به جينسينگي اطلاق مي شد كه پس از عمليات خشك شدن در برابر نور آفتاب به دست مي آمد. ولي در دوران مدرن جينسينگ قرمز معمولاً طي پروسه بخار دادن كه تأثير مشابه اي را بر روي رنگ آن مي گذارد حاصل مي شود. در هر دو صورت اين تغيير رنگ در نتيجه كارامليزه شدن قندهاي موجود در ريشه اين گياه اتفاق مي افتد. به نظر مي آيد كه تفاوت چنداني ميان ريشه خشك شده در آفتاب يا بخار داده شده جينسينگ ( جينسينگ قرمز) با ريشه معمولي جوشانده شده آن ( جينسينگ سفيد) در خواص، وجود نداشته باشد.
چند نكته:
جينسينو سايد با نام علمي Saponins Tri pterpenoid و در برخي مواقع نيز با نام panaxoside در ريشه جينسينگ شناخته مي شود.
- Saponin ها داراي خواص ديگري چون تب بر بودن، ضد تشنج بودن و تنظيم قند و كلسترول خون را نيز دارا مي باشند.
- ريشه هاي جينسينگ فقط در فصل پاييز جمع آوري مي شوند چرا كه فقط دراين حالت است كه مي توانند حالت گوشتي و ظاهر مناسب و مطبوع خود را حتي پس از خشك شدن نيز حفظ كنند.
